‘s Werelds grootste zandkasteel en Engelse les: Bam!
We staan vandaag om 08.00 op omdat wij in tegenstelling tot Andi en Stephan geen nachtbus willen nemen, zij blijven nog een dagje hier en vertrekken vanavond ook naar Bam. Stefan slaapt slecht in bussen en je hebt alsnog weinig aan je dag als je helemaal brak aankomt. Dus kachelen we, bij daglicht, in 8-9 uur, met een VIP bus naar Kerman. We doden de tijd met kijken naar series, slapen (Renee), lezen over Kerman en omgeving en stukje typen. Het landschap is hier mooier dan tijdens andere busritten. De weg loopt langs een grote zoutvlakte en over een bergpas met regelmatig vrije uitzichten.
We zijn rond 19.30 uur in Kerman en willen gelijk door naar onze eindbestemming: Bam. Vlak voordat we het busstation opreden had een jongen die al de hele rit schuin achter ons zit, eindelijk genoeg moed verzamelt om Stefan aan te spreken. De nieuwsgierigheid heeft de overhand gekregen blijkbaar. We maken nog snel even kort kennis en hij nodigt ons uit om bij hem thuis te blijven slapen, zodat hij ons morgen de stad (Kerman) kan laten zien. Dat is echt super aardig, maar gezien we min of meer hebbena afgesproken om morgenochtend samen met Stephan en Andi de Arg-e Bam te bekijken, willen we vanavond nog naar Bam.
Met zijn hulp boeken we een ticket voor de bus van 20.00 uur, maar vertrekken uiteindelijk pas om 20.45 uur met ons als enige passagiers in een full size touringcar nog verder richting het oosten. We hadden eigenlijk besloten om hier alleen heen te gaan met onze camper omdat het toch op de route ligt naar de grens met Pakistan, maar o.a. de enthousiaste verhalen van Oostenrijker Wini (tijdens onze Persepolis tour) heeft ons overtuigd om toch te gaan.
Om 23.45 uur arriveren we na heel veel voornamelijk nutteloze tussenstops (een van de later opgestapte medepassagiers heeft een softijsje gekocht, bijvoorbeeld) in Bam en we worden op een grote rotonde uit de bus gezet, omdat Bam (wat we later pas leren) geen echt busstation meer heeft. Er staan hier alleen twee onofficiële taxi’s en dus stappen we maar in. “We willen naar Akbars guesthouse.” De taxichauffeur weet waar hij naar toe moet en het ritje duurt niet lang, maar we staan voor een dichte deur. Wat eigenlijk helemaal niet zo raar is rond deze tijd.
Na meerdere keren kloppen, belt hij voor ons met een telefoonnummer dat op de deur staat en komt Mr Akbar van het gelijknamige guesthouse in zijn pijama de deur open doen. Hij brengt ons naar een smerige kamer naast het gedeelde toilet en badkamer, welke ook niet erg schoon is en beloofd ons morgen verder te verwelkomen en in te checken. We lijken nu de enige gasten, maar dat vinden we niet erg. We zijn niet van plan om hier heel lang te blijven en bovendien arriveren Stephan en Andi morgenochtend, als ze hun plannen niet gewijzigd hebben vandaag.
De volgende ochtend krijgen we een ontbijtje van de vrouw van Akbar en geven we bij hem aan dat we eigenlijk wachten op onze twee vrienden uit Duitsland, omdat zij zeer waarschijnlijk ook gelijk naar Bam zullen komen zodra hun nachtbus in Kerman arriveert. We willen graag een gids regelen om dé sight hier in Bam te bezoeken, de Arg-e Bam en vragen Akbar of hij iemand kent die dit kan doen. Twee minuten later komt hij terug met de melding dat hij gids Amir heeft gebeld en dat die er over een half uur is. We wilden eigenlijk alleen (prijs)informatie, maar beslissen dat we dat dan wel aan de gids zelf vragen en dan alsnog kunnen besluiten om het niet te doen.
Mr Akbar is een legende hier: hij spreekt vloeiend Engels (heeft een tijd in Londen gewoond en gewerkt) en is geliefd bij overlanders. Hij vertelt dat er net een hoop bezoekers zijn vertrokken die samen een konvooi hebben gevormd om door het eerste (gevaarlijke) stuk van Pakistan te reizen. Wij vertellen hem dat dit oorspronkelijk ook ons plan was en vertellen hem hoe we nu onze reis voortzetten.
Na 45 minuten tot een uur staat er inderdaad een gids voor onze neus, maar Andi en Stephan zijn nog niet gearriveerd. Gidsen is een bijbaantje voor Amir, hij is eigenlijk leraar Engels op de universiteit en we kunnen hem dan ook prima verstaan. Wel denkt Stefan in eerste instantie dat hij het verkeerd gehoort heeft als blijkt dat Amir 28 dollar vraagt voor een rondleiding in de Arg-e Bam. Dat is erg veel (voor Iraanse begrippen), dus we hopen vurig dat Andi en Stephan als ze straks arriveren, mee willen delen in de kosten. We wachten nog 45 minuten langer op ze, maar beslissen om uiteindelijk toch maar zonder hun de tour te gaan doen. Ze zullen toch hun plannen gewijzigd hebben, anders hadden ze er allang moeten zijn.
Als we 15 minuten later net door de poort van de Arg-e Bam gelopen zijn krijgt Amir een telefoontje van Akbar dat Andi en Stephan zijn gearriveerd, shit! Stefan vraagt of hij Stephan even mag spreken (beide via een geleende telefoon) en we overleggen wat we doen. Maar ze zijn zoals verwacht heel moe en bovendien is Stephan een beetje ziek, dus besluiten ze om morgen de Arg-e te bezoeken.
Wij zijn erg blij met Amir die een hoop weet te vertellen en alle tijd voor ons neemt. Deze Arg-e is een volledig uit moddersteen gebouwde ommuurde stad en daarmee de grootste adobe constructie op aarde. Tot 2003 was dit een van de belangrijkste bezienswaardigheden in Iran. Maar in de vroege ochtend van 26 december werd de stad opgeschrikt door een zware aardbeing waarbij de arg-e voor 80% is verwoest en de hele naastgelegen stad (Bam) met de grond gelijk is gemaakt. De helft van de bevolking is daarbij overleden (zo’n 50.000 mensen). Sindsdien zijn ze druk bezig met het herstellen van de wegen, gebouwen, instrastructuur en ook de Arg-e wordt langzaamaan deels weer in ere hersteld.
In dit complex woonden sinds ongeveer 1930 al geen mensen meer (de ruimte binnen de muren was op en langzaamaan is iedereen in grotere huizen buiten de citadel gaan wonen). 
Sinds 2004 staat het op de UNESCO werelderfgoed lijst en UNESCO ziet er ook op toe dat er niet teveel klakkeloos herbouwd wordt. Ze hebben een deel gerestaureerd en laten een ander deel zoals het is. Bij vernieuwd pleisterwerk moet bijvoorbeeld een deel opengelaten worden, zodat je ook het origineel daarachter kunt zien. En als er een wachttoren herbouwd wordt, moet de ruïne van degene daarnaast geconserveerd worden om de invloed van de aardbeving, die onderdeel is van de geschiedenis van de Arg-e zichtbaar te laten.
De schade door de aardbeving en het grotendeels herstellen van de schade met ‘nieuwbouw’ is voor veel mensen een reden om dit “zandkastelencomplex” links te laten liggen. Zelfs alle Iranies die we hierover gesproken hebben de afgelopen tijd zeiden: “Wat moet je daar, alles is kapot, zonde van je tijd”, maar alle toeristen die er daadwerkelijk geweest zijn, waaronder dus Oostenrijker Wini, waren terecht razend enthousiast. Zo ook wij!
We kopen een bewaker om met wat rials om ook naar het afgesloten deel bovenop de heuvel te mogen. Hier zijn ze druk met renoveren bezig en toeristen horen daar dus niet te komen, maar ze knijpen nog wel eens een oogje dicht, weet Amir. En dus klimmen we naar boven, waar we super mooi uitzicht hebben over de Arg-e en de stad Bam met al zijn dadelpalmen.
Na zo’n 2,5 uur rondlopen door de Arg-e is de tour bijna ten einde en vraagt Amir of we vanmiddag misschien met hem mee willen naar de universiteit. Hij geeft vanmiddag namelijk ook Engelse les en zijn studenten zouden het vast erg leuk vinden om ons te ontmoeten en eens ander Engels dan dan van hem te horen. Bovendien zal dat ze motiveren om zelf ook wat Engels te proberen en in laten zien hoe belangrijk het is om een universeel gesproken taal te leren.
We wilden eigenlijk terug naar Kerman, maar zo’n spontaan aanbod opent wel deuren naar onvergetelijke ervaringen. Dus zeggen we ja. Hij zet ons met de auto af bij ons hostel en we spreken af dat hij ons over een uurtje weer op komt halen met onze tassen, zodat we na de les meteen door kunnen gaan naar de busstop voor de rit naar Kerman.
Aangekomen bij de universiteit, voelt Renee zich net alsof ze zelf weer op school is en een spreekbeurt moet geven. En tja, dat is het ook wel ongeveer wat we gaan doen, verwacht Stefan. Als we het lokaal inlopen, zitten er al een paar leerlingen netjes te wachten en aan hun blikken kunnen we goed aflezen dat ze nieuwsgierig zijn wat we komen doen.
Het eerste wat opvalt is dat ook hier de jongens (ook mannen) en meisjes weer netjes van elkaar zijn gescheiden. De jongens zoals we al eerder hebben gezien voorin en de meisjes achterin. Wij besluiten om lekker veilig (en tegendraads) samen helemaal achteraan te gaan zitten, wat alles natuurlijk wel een beetje in de war brengt. Zeker de leerlingen die te laat de les in komen lopen (iran time) vinden het erg ongemakkelijk.
Wij worden bij de start van de les beide naar voren geroepen, Stefan natuurlijk eerst, om iets over onszelf te vertellen. Er wordt flink gegrinnikt, maar nieuwsgierig geluisterd naar de twee vreemdelingen uit Holland. Daarna mogen we weer plaatsnemen op onze stoelen en leest Amir een verhaal voor over boodschappen doen in een supermarkt en wie er eigenlijk bepaalt wat je uiteindelijk koopt. Kies jij als klant of beinvloed de supermarkt door slimme inrichting? Het stuk zit goed in elkaar en zit vol met voorbeelden over het gebruik van persoonsvormen, meervoud, werkwoordvervoegingen, etc. Denk aan shelf:shelves, city:cities, play:plays.
Daarna volgt de bespreking van de tekst in Farsi. Wat voor ons een heel leerzaam moment is, omdat de tekst zin voor zin vertaald wordt. De meiden laten zich hierin duidelijk veel meer horen dan de jongens en durven ook eerder een antwoord te geven als ze niet helemaal zeker zijn. Leuk om dit te zien!
Dan zijn wij weer aan de beurt om naar voren te komen. De leerlingen mogen ons allerlei vragen stellen en dat doen ze graag en veel. We hebben flink gelachen! Als ze willen weten hoe oud wij zijn, stellen we natuurlijk de tegenvraag, want wij zijn ook wel nieuwsgierig naar de leeftijden van dit diverse gezelschap. Zeker bij de mannen loopt het flink uiteen en bij de dames is het door de chadors eigenlijk amper te beoordelen.
Een van de meiden beantwoord netjes (in Farsi) dat je dat niet hoort te vragen aan de vrouwen in Iran. De hele klas ligt dubbel van het lachen, inclusief Amir, maar wij staan elkaar maar een beetje stom aan te kijken. Gelukkig hoeven we niet heel lang op een vertaling te wachten. Stefan antwoord: Oh dat mag je ook als antwoord geven, maar dan moet je dat wel in het Engels zeggen. 😉 Vervolgens krijgen we toch per persoon de leeftijden te horen. Opvallend is dat de meiden allemaal tussen de 17 en 23 zijn, maar de mannen een veel groter leeftijdverschil hebben met hun 17 tot 45 jaar. En hierbij blijkt ook weer dat de meiden beter opletten in de les dan de mannen, die toch vaak hun leeftijd verkeerd, of zelfs in Farsi zeggen en Amir laten vertalen.
Voordat we er erg in hebben zijn er 75 minuten voorbij en lopen we terug naar de auto. Wat een leuke ervaring was dit! We rijden nog even langs het guesthouse om gedag te zeggen tegen Akbar (die was er niet toen we vertrokken voor de les) en we hopen ook Stephan en Andi nog even te zien, maar die zijn samen de stad in voor de lunch, weet Akbar. Omdat het busstation van Bam sinds de aardbeving nog niet herbouwd is, worden we door Amir weer bij dezelfde rotonde afgezet, waar hij ons gaat helpen om bij de bank onze paspoortnummers te registreren zodat we bij de buschauffeur een kaartje kunnen kopen.
De eerstvolgende bus blijkt echter nog wel een tijdje te duren en dus vraagt Amir of we niet een gedeelde taxi willen nemen, dat is een stuk duurder, maar ook veel sneller en daarmee maken we waarschijnlijk zelfs de verloren tijd weer goed. Als bedankje geven we hem één van onze Delfsblauwe miniklompjes die we speciaal voor dit soort gelegenheden bij ons hebben.
Een Safari, zoals deze gedeelde taxi hier heet, gaat pas rijden als hij vol zit. Dat klinkt alsof je alsnog erg lang moet wachten voordat je kunt vertrekken naar je bestemming, maar in de praktijk is het eigenlijk zo dat als er eenmaal eentje staat die vrijwel direct vertrekt (omdat wij al 50% van de beschikbare plaatsen innemen), er altijd wel mensen zijn die zich bedenken en ook graag wat meer betalen voor sneller en direct vervoer.
Het is hier gewoonte om ervoor te zorgen dat een vrouw niet naast een onbekende man hoeft te zitten, dus kiezen wij taktisch voor Renee rechts achterin en Stefan in het midden. Dan kunnen er nog of twee mannen, of een man en een vrouw instappen zonder gehannes. De eerste die aan komt lopen is een vrouw en die gaat dan ook automatisch voorin zitten. Maar vrijwel tegelijk komt er een tweede dame, dus schuiven wij zo op dat Stefan links op de achterbank zit, Renee in het midden en een andere vrouw rechts ernaast. Wat een gedoe! Wel een beetje jammer dat nou juist de dikste van de twee dus achterin komt zitten, waardoor Renee d’r persoonlijke ruimte wel erg klein wordt.
Gelukkig is Maryam allervriendelijkst. Met de paar Engelse woordjes die ze spreekt kan ze ons vertellen dat ze lerares Arabisch en filosofie is en wij vertellen over onze ervaring met lesgeven in Iran zojuist en onze plannen voor de rest van onze tijd in Iran. Als we van de chauffeur de vraag krijgen waar we naar toe willen in Kerman, weten we dat eigenlijk nog helemaal niet. We zijn geheel onvoorbereid in de taxi gestapt en hadden verwacht gewoon bij het busstation uit te kunnen stappen, maar dat werkt anders met zo’n gedeelde taxi blijkbaar. En het voelt wat zinloos om ons door een taxi bij het busstation af te laten zetten, om vervolgens met een taxi naar een hotel te gaan.
Dus pakken we ons boek er maar weer eens bij en kiezen één van de goedkopere hostels in Kerman uit. Geen van de inzittenden lijkt het te kennen, maar Maryam wil wel even voor ons bellen. Helaas geeft de eigenaar aan dat hij geen plek heeft dus kijken wij opnieuw. Ondertussen wordt Maryam teruggebeld en Stefan krijgt na wat Farsi gebrabbel de telefoon. Het is ‘Hossein’ een vriend van het andere hostel en hij heeft voor ons besloten dat we naar het Akhavan hotel moeten, welke ook in de gids staat. Wel een stuk duurder, maar misschien ook wel een keertje fijn om iets luxer en in een goed bed te overnachten. Hossein spreekt met Maryam af dat zij hem laat weten als we arriveren in Kerman, zodat hij ons op kan halen. En in ruil daarvoor krijgt zij een gratis lift naar haar eindbestemming.
Via dezelfde telefoon vertolkt de zoon van Maryam allerlei vragen en de foto’s op de telefoon van Renee van o.a. haar zussen en neefjes zorgen voor voldoende gespreksonderwerpen tussen de dames. De tijd gaat vlot voorbij en de reistijd wordt sowieso flink ingekort door onze chauffeur, die er duidelijk een hekel aan heeft om achter iemand anders te rijden en dus overal flink het gas intrapt.
Aangekomen in Kerman staat er inderdaad een oude man met een flink oude Jeep op ons en Maryam te wachten. We nemen afscheid van Maryam en geven haar als bedankje voor al het bellen ook één van onze Hollandse souvenir klompjes. Terwijl Hossein ons naar het hotel brengt stelt hij allerlei toertjes in de omgeving voor. Daar hebben we eigenlijk helemaal geen tijd voor, maar we spreken af dat we er een nachtje over slapen en hem morgen in de middag in het theehuis van de lokale bazaar weer ontmoeten.
Het hotel waar Hossein ons afzet is erg duur ($22 half pension pppn), maar ook erg luxe voor Iraanse begrippen, al is alles wel wat gedateerd. Omdat volgens de Lonely planet het restaurant van dit hotel het beste restaurant van de stad is, besluiten we niet verder te zoeken. Als we zijn ingecheckt en Hossein is vertrokken, krijgen we van de eigenaar van het hotel een waarschuwing: Pas op voor die man, hij is een ‘Tourist shark’ en zal je veel te veel laten betalen voor precies dezelfde dingen die wij ook goedkoop voor jullie kunnen regelen. Wij zien het morgen wel, we zijn op vakantie hoor! We gaan vanavond eerst eens onze vlucht naar Islamabad boeken, zodat we zeker weten dat we Iran kunnen verlaten voordat ons visum verloopt.